عيد سعيد و مبارك قربان يكي از دو عيد بزرگ مسلمانان جهان است. «عيدفطر» و «عيدقربان» دو عيد ارزشمند اسلامي و الهي است كه همه مسلمانان آن راگرامي و عزيز مي شمارند و پيروان همه مذاهب اسلامي براي آن احترام فراوان قائل اند. عيد قربان و فطر دو عيد مشترك ميان شيعه واهل سنت است كه محور انسجام اسلامي و وحدت پيروان پيامبراعظم مي باشد و امت اسلامي در آن شادمان و مسرورند و «عيدين» واژه مقدسي است كه پيامبرخدا صلي الله عليه وآله وسلم 1 وامام علي عليه السلام 2 و امام باقرعليه السلام 3 وامام صادق عليه السلام 4 وامام موسي بن جعفر عليه السلام 5 و امام رضا عليه السلام 6 براي دو عيد فطر و قربان به كاربرده اند.
منشا عيدقربان
عيد قربان ريشه در زمان حضرت ابراهيم دارد. قرباني نمودن از سنت هاي ابراهيمي است. مطابق بيان قرآن كريم ابراهيم از جانب خدا ماموريت يافت فرزندش اسماعيل را ذبح نمايد وي با اسماعيل مشورت كرد هر دو آماده اجراي فرمان الهي شدند و با صبر در اطاعت و تسليم و رضايت از آزمايش الهي سرافراز بيرون آمدند. ابراهيم از فرزندش اسماعيل به حكم وحي الهي دل كند خداوند هم با تبديل ذبح وي به قرباني او را به پدر برگرداند. ابراهيم در سخت ترين آزمون الهي كه دست كشيدن از فرزند است رستگار گرديد و براساس وعده خداوند نام نيك او در تاريخ ماند7 و در سراسر مناسك حج در مسجدالحرام و سرزمين منا و روز عيد قربان نام او جاويدان شد و پيامبران پس از حضرت ابراهيم از نسل ايشان برگزيده شدند8. مطابق دعاي نماز عيد فطر و قربان كه از امام صادق عليه السلام رسيده است «خداوند» عيد قربان رابراي مسلمانان «عيد» قرارداده است 9.
آداب و اعمال روز عيد قربان
پيامبر اعظم صلي الله عليه و آله وسلم و ائمه معصومين عليهم السلام آداب و اعمالي را براي شب و روز عيد سعيد قربان ذكر كرده اند. احيا و شب زنده داري در شب عيد قربان مستحب است. انس نقل كرده پيامبر خدا فرمود: من احياليله العيد لم يمت قلبه يوم يموت القلوب 10. هر كس شب عيد را زنده بدارد دلش روزي كه دل ها مي ميرند نمي ميرد. غسل كردن در روز عيد قربان 11 وتطيب و عطر زدن و تهليل و تكبير و تحميد و تقديس 12 و تزئين و آراستگي ظاهري در اين روز مستحب است. عبدالله بن سنان گفته است امام صادق عليه السلام درتفسير «آيه زينت» كه خداي متعال امر كرده است: يا بني آدم خذوازينتكم عند كل مسجد13. اي فرزندان آدم ! لباس زينت خويش را در هر عبادتي برگيريد فرمودند: العيدان والجمعه 14. عيد فطر و قربان و روز جمعه. امام باقر عليه السلام نيز منظور اين آيه را آراستگي به لباس هاي زيبا و تميز در عيدها و جمعه ها دانسته اند15. خواندن نماز عيد قربان 16 در فضاي باز بي سقف 17 براي عموم مسلمانان جز حجاجي كه در سرزمين منا هستند سنت رسول الله است 18. خطبه هاي نماز عيد قربان برخلاف نماز جمعه پس از نماز خوانده مي شود. فضل بن شاذان از امام رضا عليه السلام نقل كرده كه فرموده اند: خطبه در روز جمعه در آغاز نماز و در عيد فطر و قربان پس از نماز قرار داده شده است چون نماز جمعه بطور دائم در طول سال برگزار مي گردد و مردم خسته مي شوند و آن را ترك مي كنند و براي آن نمي مانند و متفرق مي شوند ولي عيد در هر سال دو بار است و از جمعه بزرگتر مي باشد و ازدحام در آن زيادتر و مردم براي حضور در آن راغب ترند پس اگر برخي مردم در خطبه نماز عيد متفرق بشوند عموم آنان مي مانند19. به فرموده امام باقر عليه السلام يا امام صادق عليه السلام خطبه هاي نماز عيد پس از نماز بود و نخستين كسي كه آن را پيش از نماز قرار داد عثمان بود چون پس از فراغت از نمازش مردم برمي خاسته وبر مي گشتند او خطبه ها را بر نماز مقدم داشت تا مردم را براي نماز حبس كرده و نگهدارد20. قرباني كردن و خوردن از گوشت قرباني در روز عيد قربان مستحب است. امام باقرعليه السلام فرمودند: امير مومنان علي بن ابي طالب عليه السلام در روز عيد قربان پيش از خوردن از گوشت قرباني خويش هيچ چيز نمي خورد21. در حديث ديگر آمده است: علي بن ابي طالب عليه السلام روز عيدقربان حيواني را ذبح مي كرد و از گوشت آن مي خورد22. زراره گفته است كه امام باقرعليه السلام به وي امر كردند: روز عيد فطر از خانه ات خارج مشو تا اين كه چيزي بخوري! و روز عيد قربان چيزي از قرباني ات بخور23.
اندوه آل محمد(ص) در روز عيد قربان
مطابق بيان امام باقرعليه السلام اندوه آل محمدعليهم السلام در هر روز عيدي تازه مي گردد و دليل آن عدم برقراري حاكميت اسلامي به رهبري اهل بيت و محروميت بشريت از زمامداري و مرجعيت اهل بيت عليهم السلام است. عبدالله بن ذبيان از امام باقرعليه السلام نقل كرده كه به او فرموده اند: يا عبدالله مامن يوم عيدللمسلمين اضحي ولافطرالا وهويجددالله لال محمدعليهم السلام فيه حزنا. اي عبدالله ! هيچ روز عيدي از قربان و فطر بر مسلمانان نمي گذرد جز اين كه در آن اندوه و حزن آل محمدعليهم السلام تجديد و نو مي شود. عرض كردم: چرا. فرمود: انهم يرون حقهم في ايدي غيرهم 24. آنان حقشان را در دستان ديگران مي بينند. مطابق اين حديث شريف قرار داشتن حق اهل بيت در دستان ديگران عامل اندوه و حزن آنان است و اهل بيت در انتظار ظهور امام مهدي عليه السلام مي باشند تا حكومت اسلامي به رهبري اهل بيت عليهم السلام در سراسر جهان برقرار گردد و حق زمامداري و مرجعيت علمي به آنان باز گردد و بركات الهي بر مردم فرود آيد.
پاورقي:
1 ـ وسائل الشيعه الي تحصيل مسائل الشريعه شيخ حر عاملي تحقيق عبدالرحيم الرباني الشيرازي داراحيا التراث العربي بيروت الطبعه الخامسه 1403 ه ق 1983 م ج 5 ص 102 و ص 103 و ص 110 و ص 112 و ص 119 و ص. 137
2 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 108 و ص 110 و ص. 119
3 ـوسائل الشيعه ج 5 ص 102 و ص 103 و ص 106 و ص 107 و ص 109 و ص 110 و ص 112 و ص 117 و ص. 119
4 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 96 و ص 101 و ص 102 و ص 103 و ص 106 و ص 107 و ص 108 و ص 111 و ص 112 و ص 117 و ص. 137
5 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 103 و ص 107 و ص. 134
6 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 104 و ص 105 و ص 109 و ص 112 و ص 122 و ص. 125
7 ـ سوره صافات آيات 99 تا111 بحارالانوار علامه محمدباقر مجلسي داراحيا التراث العربي بيروت الطبعه الثالث 1403 ه ق 1983 م ج 12 ص 121 تا ص. 140
8 ـ سوره انعام آيه 84 و سوره حديد آيه. 26
9 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 131 و ص 132 رساله توضيح المسائل امام خميني ره مسئله. 1520
10 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 139 كنزالعمال ج 8 ص. 251
11 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 98 رساله امام خميني ره مسئله. 1523
12 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 115 ميزان الحكمه ج 7 ص 134 كنزالعمال ج 8 ص. 250 تهليل: لااله الا الله. تكبير: الله اكبر. تحميد: الحمدلله. تقديس: سبحان الله.
13 سوره اعراف آيه. 31
14 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص. 115
15 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص. 115
16 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 98 و ص 99 و ص 102 و ص 103 رساله امام خميني ره مسئله 1516 تا. 1519
17 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 117 و ص. 118
18 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 104 و ص. 119
19 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص. 112
20 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 110 و ص. 111
21 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 113 ابواب صلاه العيد باب دوازدهم حديث دوم.
22 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 113 ابواب صلاه العيد باب دوازدهم حديث سوم.
23 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 113 ابواب صلاه العيد باب دوازدهم حديث اول.
24 ـ وسائل الشيعه ج 5 ص 136 ابواب صلاه العيد باب سي ويكم حديث اول.
